I. CHỌN VỊ TRÍ NEO LỒNG
Trong nuôi cá lồng, do chất lượng nước không thể kiểm soát được như nuôi trong các thủy vực ao, đầm mà tùy thuộc hoàn toàn vào tự nhiên, vì thế chọn lựa vị trí thích hợp để neo lồng bè sẽ có ảnh hưởng quyết định đến sự thành công của vụ nuôi. Thông thường, tiêu chuẩn lựa chọn vị trí nuôi dựa trên các yếu tố sau: Nhiệt độ, mức độ nhiễm bẩn của nguồn nước, vật chất lơ lửng, sinh vật gây bệnh, trao đổi nước, dòng chảy, khả năng làm bẩn lồng; độ sâu, chất đáy, giá thể; và điều kiện thành lập trại nuôi như phương tiện, an ninh, kinh tế – xã hội,…
Một vị trí tốt cho việc nuôi cá lồng trên sông và hồ chứa nước yêu cầu:
1. Lồng nuôi trên sông
Chọn nơi thông thoáng, ít tàu thuyền qua lại, có nguồn nước sạch không bị ô nhiễm bởi chất thải công nghiệp, chất thải nông nghiệp, nước thải sinh hoạt. Nước sâu từ 3m trở lên, đáy lồng cách đáy sông ít nhất 0,5m.
Có lưu tốc dòng chảy 0,2 – 0,3m/giây, không nên nuôi ở nơi nước đứng hoặc nơi nước chảy xiết.
Môi trường nước phải đảm bảo các yếu tố sau: pH 6,5 – 8,5; oxy hoà tan > 5 mg/lít; NH3 < 0,01 mg/lít; H2S < 0,01 mg/lít, nhiệt độ nước từ 20 – 330C.
Diện tích lồng chiếm không quá 0,2% diện tích khu vực neo lồng. Trên một đoạn sông dài 500m rộng 200m chỉ được phép đặt 10 cụm lồng, mỗi cụm có diện tích 20m2.
Lồng bố trí trên sông thành từng cụm, mỗi cụm 10- 15 lồng (không quá 20 lồng), khoảng cách giữa các cụm cách nhau từ 200 – 300m bố trí theo hình chữ Z.
Vị trí đặt lồng phải thuận lợi về giao thông để tiện trong việc cung cấp con giống, thức ăn, chăm sóc, quản lý, thu hoạch và vận chuyển tiêu thụ sản phẩm.
Vùng nuôi lồng, bè nằm trong vùng đã được quy hoạch cho từng đối tượng thủy sản của địa phương hoặc đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
2. Lồng nuôi trên hồ chứa
Chọn khu vực hạ lưu hồ chứa, xa bến tập kết gỗ, nứa, đập tràn.
Chọn nơi thông thoáng, khuất gió, nước sâu hơn 4m tại thời điểm mực nước hồ xuống thấp nhất, lưu thông nước tốt, lưu tốc dòng chảy 0,2 – 0,3m/giây. Không nên nuôi ở các điểm cuối eo ngách.
Vị trí đặt lồng cách bờ ít nhất 15 – 20m.
Môi trường nuôi phải đảm bảo các yếu tố sau: pH 6,5 – 8,5; oxy hoà tan > 5 mg/lít; NH3 nhỏ hơn 0,01 mg/lít; H2S < 0,01 mg/lít, nhiệt độ nước từ 20 – 330C.
Ở hồ chứa mỗi cụm bố trí từ 10 – 15 lồng, các cụm lồng cách nhau từ 200 – 300m, đặt so le nhau. Tại hồ chứa tổng diện tích lồng, bè không quá 0,2% diện tích khu vực đặt lồng. Cụ thể là 1ha mặt thoáng hồ chứa chỉ được nuôi 1 cụm lồng 20m2. Nuôi nhiều hơn sẽ bị ô nhiễm không tốt.
Vị trí đặt lồng phải thuận lợi về giao thông để tiện trong việc cung cấp con giống, thức ăn, chăm sóc, quản lý, thu hoạch và vận chuyển tiêu thụ sản phẩm.
Các hồ chứa nước thủy lợi, thủy điện mà nguồn nước không dùng cho mục đích sinh hoạt, hồ có diện tích mặt nước dâng bình thường từ trên 50ha trở lên.
II. THIẾT KẾ LỒNG NUÔI
Lồng nuôi cá rô phi, diêu hồng thiết kế tương tự lồng nuôi cá basa, cá tra tuy nhiên do cá rô phi, diêu hồng không có khả năng hô hấp bằng bóng khí nên thiết kế lồng phải đảm bảo có độ thông thoáng, lưu thông nước tốt. Một cụm lồng gồm các bộ phận chính sau: Khung lồng, phao, nhà bảo vệ, lưới lồng, dây neo, neo, đá ghiềm…
1. Khung lồng
Khung lồng nuôi cá có thể làm bằng các nguyên liệu sau: Bằng sắt, tre, gỗ. Đối với miền núi có thể tận dụng các nguyên liệu gỗ, tre hoặc lồ ô có sẵn tại địa phương để giảm chi phí làm lồng. Tùy vào điều kiện kinh tế và quy mô đầu tư của mỗi hộ mà thiết kế khung lồng nuôi cho phù hợp. Với cá Diêu hồng, Rô phi nên thiết kế khung lồng có 6 – 12 ô lồng và dành riêng 1- 2 ô lồng để làm nhà sinh hoạt và kho chứa thức ăn, những ô còn lại dùng để nuôi.
1.1. Khung lồng bằng tiếp sắt
– Vật liệu:
Toàn bộ khung lồng làm bằng ống tiếp sắt Φ34 (hoặc Φ42, Φ49) có mạ lớp kẽm chống rỉ, mỗi cây dài 6m và ống nối sắt Φ34.
– Thiết kế khung lồng:
Khung lồng có kích thước 24 x 12m, gồm 2 dãy mỗi dãy 5 ô để mắt lưới lồng nuôi, mỗi ô kích thước 4,5 x 4m hoặc khung lồng có kích thước 18 x 18m, gồm 3 dãy, mỗi dãy 3 ô để mắt lưới lồng nuôi, mỗi ô kích thước 5 x 5m.
Các tiếp sắt Φ34, mỗi cây có chiều dài 6m được nối thẳng với nhau bằng ồng nối Φ34. Toàn bộ các tiếp sắt dọc và ngang được hàn gắn chặt với nhau tạo thành khung lồng.
1.2. Khung lồng bằng tre
– Vật liệu:
Khung lồng làm bằng tre đặc thẳng mỗi cây dài khoảng 4m đến 5m, liên kết nhau bằng dây thép. Toàn bộ khung lồng được cố định bằng dây neo 4 góc.
– Thiết kế khung lồng:
Khung lồng có kích thước 16 x 10m làm thành 2 dãy, mỗi dãy 3 ô nuôi, mỗi ô thước 5 x 4m để mắt lưới lồng. Các cạnh của khung lồng gồm 5 cây tre ghép sát nhau rộng khoảng 0,6m bằng dây thép.
1.3. Khung lồng bằng gỗ
– Vật liệu:
Thanh gỗ 5 x 10cm có chiều dài từ 4 – 6m, ốc 10 dài 20cm.
– Thiết kế khung lồng:
Dùng gỗ Kiền kiền hoặc Chò chỉ là những loại gỗ có khả năng chịu nước tốt, các thanh gỗ (thanh đà) có kích thước 5 x 10cm có chiều dài từ 4 – 6m được liên kết với nhau bằng bulon, ốc 10 dài 20cm.
Khoảng cách giữa các đà 0,4 – 0,5cm để phù hợp với kích thước phao, mặt trên lắp ván gỗ tạo lối đi để thuận tiện trong việc chăm sóc quản lý.
Khung lồng có kích thước 14 x 10,5m được chia làm 2 dãy, mỗi dãy 3 ô nuôi, ô kích thước 4,5 x 4m. Khung lồng nhìn trên xuống chưa lắp ván đi như hình bên dưới.
2. Phao nâng lồng
Phao nâng lồng : Dùng tấm xốp có kích thước 50 x 60 x 90 cm, thùng phi sắt hoặc phi nhựa 200lít. Để đảm bảo sức nổi của lồng, bố trí mỗi ô lồng từ 4 – 6 phao, phao được cố định vào khung lồng bằng dây thép.
3. Lồng lưới
Lồng lưới có dạng hình hộp lập phương hoặc hình chữ nhật có 1 mặt đáy, 4 mặt bên, mặt để hở gọi là miệng lồng.
Lồng làm bằng lưới polyetylen (PE) dệt không co rút. Cỡ mắt lưới phụ thuộc vào kích cỡ cá lúc thả thường (2a) = 1 – 4cm, trong một vụ nuôi thường ta sử dụng 3 loại mắt lưới: Ban đầu chọn mắt lưới có kích thước (2a) =1cm, kích thước thứ 2: 2a = 2,5 cm, kích thước thứ 3: 2a = 4cm, đáy lưới lồng được cố định bằng dây giềng nối với đá ghiềm.
Kích thước lồng được chia làm ba cỡ:
Lồng nhỏ kích thước 4 – 100 m3, độ sâu 1 – 2,5 m
Lồng trung bình thể tích 100- 500 m3, độ sâu 2,5 – 5m
Lồng lớn thể tích 500 – 1600 m3, độ sâu 5 – 7 m
Thông thường lồng sử dụng để nuôi cá rô phi, cá diêu hồng trên sông và hồ chứa sử dụng lồng có kích thước vừa và nhỏ, thường lồng có kích thước 75 m3 (5 x 5 x 3 m), chiều sâu mức nước thả nuôi là 2,5 m.
Tất cả các lồng dù thiết kế bằng vật liệu gì trên các mặt của thành lồng đều có lớp lưới chắn cao 0,5 m để ngăn thức ăn trôi ra ngoài.
Lắp cụm lồng
– Đặt các phi song song, khoảng cách các phao bằng khoảng cách lồng lưới.
– Dùng khung lồng đã hàn sẵn đặt lên phao, gắn phao vào khung lồng bằng dây thép.
– Khi lắp khung cụm lồng đặt trên bờ sau đó chuyển xuống nước để lắp lồng lưới.
– Trên cụm lồng lắp nhà bảo vệ diện tích bằng 1 đến 2 ô lồng.
